Bilgisayarda Bilgisayar Programında Bilgisayar Kütüğünde Elkoyma C.M.K m. 134
Bilgisayarda, bilgisayar programları ile bilgisayar kütüklerinde arama yapılması, bilgisayar kayıtlarından kopya çıkarılması, bu kayıtların çözülerek metin hâline getirilmesi işlemi Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 134. maddesinde düzenlenmiştir. Bilgisayarda Bilgisayar Programında Bilgisayar Kütüğünde Elkoyma bir suç dolayısıyla yapılan soruşturmada delil elde etmek amacıyla bilgisayar, bilgisayar kütüğü ya da bilgisayar programında arama yapılması, delil niteliği taşıyan bilgilere rastlanması halinde de bilgisayar kasasına ya da sadece toplanan bilgilere elkonulması şeklinde gerçekleşir. Bu koruma tedbiri aslında arama ve elkoyma tedbirinin özel bir şeklidir. Dolayısıyla bazen arama için bazen de elkoyma için bu tedbirden yararlanmak mümkündür. Bilgisayar, hafızasında yer alan bilgileri belirli komutlar çerçevesinde işleme tabi tutabilen bilişim sistemidir. Dizüstü bilgisayarların yanı sıra cepte taşınan telefonlar da bilgisayar vasfı taşırlar. Bilgisayar programı ise verileri toplayıp yerleştirdikten sonra bunları otomatik işleme tabi tutma olanağı veren manyetik sistemi ifade eder. Bilgisayar kütüğü ise hard disk olarak algılanmamalıdır.
C.M.K. m. 134 – (1) Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturmada, somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve başka surette delil elde etme imkânının bulunmaması halinde, hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısı tarafından şüphelinin kullandığı bilgisayar ve bilgisayar programları ile bilgisayar kütüklerinde arama yapılmasına, bilgisayar kayıtlarından kopya çıkarılmasına, bu kayıtların çözülerek metin hâline getirilmesine karar verilir. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararlar yirmi dört saat içinde hâkim onayına sunulur. Hâkim kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hâkim tarafından aksine karar verilmesi hâlinde çıkarılan kopyalar ve çözümü yapılan metinler derhâl imha edilir.
(2) Bilgisayar, bilgisayar programları ve bilgisayar kütüklerine şifrenin çözülememesinden dolayı girilememesi veya gizlenmiş bilgilere ulaşılamaması ya da işlemin uzun sürecek olması halinde çözümün yapılabilmesi ve gerekli kopyaların alınabilmesi için, bu araç ve gereçlere elkonulabilir. Şifrenin çözümünün yapılması ve gerekli kopyaların alınması halinde, elkonulan cihazlar gecikme olmaksızın iade edilir.
(3) Bilgisayar veya bilgisayar kütüklerine elkoyma işlemi sırasında, sistemdeki bütün verilerin yedeklemesi yapılır.
(4) Üçüncü fıkraya göre alınan yedekten bir kopya çıkarılarak şüpheliye veya vekiline verilir ve bu husus tutanağa geçirilerek imza altına alınır.
(5) Bilgisayar veya bilgisayar kütüklerine elkoymaksızın da, sistemdeki verilerin tamamının veya bir kısmının kopyası alınabilir. Kopyası alınan veriler kâğıda yazdırılarak, bu husus tutanağa kaydedilir ve ilgililer tarafından imza altına alınır.
Bilgisayarda, Bilgisayar Programında, Bilgisayar Kütüğünde Elkoyma İçin Gereken Şartlar
1-) Bu koruma tedbiri için suç kataloğu yoktur. O halde bilgisayar, bilgisayar programı ve bilgisayar kütüğünde arama, toplama ve elkoyma tedbiri sadece katalog suçlar için uygulanabilen bir koruma tedbiri değildir. Bu koruma tedbirinin yürütülebilmesi için illaki bilişim ağında yürütülen bir suç oluşmuş olması gerekmemektedir. Örneğin kasten öldürme suçunda da bilgisayarda arama yapılması mümkündür. Maktulün bedeni bulunamıyorsa failin Google arama motoru üzerinden gerçekleştirdiği aramalar, güvenlik kamerası kayıtlarının nerede tutulduğuna ilişkin çeşitli aramalar, cansız bedenin yok edilme şekline ilişkin yapılan aramalar pek çok olayda yol gösterici olabilmektedir.
2-) Somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı gerekmektedir. Bu koruma tedbiri açısından kuvvetli suç şüphesi aranmamaktadır, kuvvetli suç şüphesi sebepleri aranmaktadır. (Başlangıç şüphesi ile yeterli şüphe arasına yer almaktadır kuvvetli suç şüphesi sebepleri.) İlgili hükümde somut delillere dayanma gereği de vurgulanmıştır. Öğretide tartışmalıdır bu konu çünkü elimizde somut delil varsa aslında şüphe seviyesi olarak basit şüphe ile yeterli şüphe arasında değilizdir.
3-) Bu koruma tedbirinin uygulanabilmesi için başka türlü delil elde etme imkanının bulunmaması gerekir yani orantılılık ilkesi söz konusudur. Özel hayatın gizliliği hakkından dolayı böyle bir koşul getirilmiştir. Başka türlü delil elde etme imkanının bulunmaması koşulu aynı zamanda ölçülülük ilkesinin de bir gereğidir.
4-) Bu koruma tedbirinin icrası sırasında da orantılılık ilkesinden yararlanırız. Şöyle ki, şifrenin çözülememesinden dolayı sisteme girilememesi veya gizlenmiş bilgilere ulaşılamaması halinde bilgisayara elkonulur, bunun dışındaki hallerde verilerin imajını almakla (kopyalamakla) yetiniriz. Bu koruma tedbirine sadece başvurmak açısından değil aynı zamanda icrası açısından da orantılılık ilkesine uygun hareket etmek gerekir.
5-) Kişi bakımından öğretide iki görüş vardır. Birinci görüş; bilgisayar, bilgisayar programı ya da bilgisayar kütüğü illaki sanık ya da şüpheliye ait olmalıdır. Diğer görüş ise C.M.K. madde 134 “şüphelinin kullandığı” ifadesini kullandığı için şüphelinin mülkiyetinde olmayan ama şüphelinin kullandığı tespit edilmiş olan bilgisayarlar açısından da arama, elkoyma yapılabilir. Ancak o bilgisayarı şüpheli ya da sanık hiç kullanmadıysa o bilgisayarda koruma tedbiri icra edilmesine imkan yoktur. Eğer avukatın bilgisayarında arama yapılmak isteniyorsa C.M.K. madde 130 uygulanır.
6-) Bu koruma tedbirine hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı karar verebilir. (Adli kolluğun bu koruma tedbirine karar vermesi mümkün değildir.) Savcı, kararı vermesinden itibaren bu kararını yirmi dört saat içinde hakim onayına sunması gerekir. Hakimin onayına sunulmasından itibaren de yirmi dört saat içinde hakimin karar vermesi gerekmektedir.
Bilgisayarda, Bilgisayar Programında, Bilgisayar Kütüğünde Elkoyma İşlemi Ne Kadar Süre İçin Uygulanabilir ?
Bu koruma tedbiri için herhangi bir süre öngörülmemiştir. Bu işlem C.M.K. m. 134/4’e göre yapılır. İmaj çıkarıldıktan sonra şüpheliye veya vekiline verilir. Bu husus tutanağa geçirilerek imza altına alınır. Bilgisayar, bilgisayar programları ve bilgisayar kütüklerine şifrenin çözülememesinden dolayı girilememesi veya gizlenmiş bilgilere ulaşılamaması ya da işlemin uzun sürecek olması halinde çözümün yapılabilmesi ve gerekli kopyaların alınabilmesi için bu araç ve gereçlere elkonulabilir. Bu ölçülülük ilkesinin bir gereğidir. Aksi halde bilgisayarı alıp götürmek mümkün değildir. Verileri kopyalamak gerekir.
Aslında çok basit bir şekilde verileri kopyalama ihtimali varken bilgisayar götürülürse bu koruma tedbiri hukuka aykırı olur. C.M.K. madde 217/2 gereği de hukuka uygun elde edilmeyen delil, ispat aracı olarak kullanılamaz. Bilgisayar veya bilgisayar kütüklerine elkoymaksızın da sistemdeki verilerin tamamının veya bir kısmının kopyası alınabilir. Kopyası alınan veriler kâğıda yazdırılarak, bu husus tutanağa kaydedilir ve ilgililer tarafından imza altına alınır.
Bilgisayarda, Bilgisayar Programında, Bilgisayar Kütüğünde Elkoyma Kararına İtiraz
Hakim kararlarına hükümde yazmasa bile itiraz mümkündür. Dolayısıyla bu koruma tedbirine de itiraz mümkündür. Yirmi dört saatlik sürelerin dolması veya hâkim tarafından aksine karar verilmesi hâlinde çıkarılan kopyalar ve çözümü yapılan metinler derhâl imha edilir. Yani artık delil olarak kullanılamazlar. Bu koruma tedbiri için de eğer hukuka aykırılık varsa C.M.K. m. 141 kapsamında tazminat istemek mümkün olacaktır.
İletişimin dinlenmesi, tespiti (C.M.K m. 135) ile C.M.K. m. 134 arasında nasıl bir ilişki vardır? Söz gelimi bir bilgisayarda silinmiş olan maili arıyorsak burada iletişim vasfı bitmiş ve silindiği için de iletişim vasfı yitirilmiş olduğundan C.M. K. m. 134 kapsamında işlem yapılması gerekir. Çünkü burada bilgisayarda arama yapılması gerekir iletişim bitmiştir, silinmiştir artık. İki koruma tedbiri arasında ince bir çizgi vardır. Arama yapmak için bilgisayarın fiziki varlığına ihtiyacımız varsa başvurmamız gereken koruma tedbirinin C.M.K. m. 134 olma ihtimali daha yüksektir. Faks var, henüz gidiyor bu durumda C.M.K. m. 135 dikkate alınmalıdır çünkü orada hala bir iletişim durumu söz konusudur.
Bir yanıt yazın