Yapay Zeka ve Deepfake Teknolojisinin Kötüye Kullanımı

• Facebook
• Instagram
• LinkedIn
• TikTok
• YouTube

Yapay Zeka ve Deepfake Teknolojisinin Kötüye Kullanımından Dolayı Kişisel Veri İhlallerinden ve İşlenmesi Muhtemel Suçlardan Korunmanın Yolları ve Devletimizin Küresel Olarak Gelişen Yapay Zeka Teknolojilerine Karşı Alması Gereken Hukuki Tedbirler

Yapay zeka ve deepfake teknoloji ile şirketler kişisel verilerin gizliliğini ihlal ettiği gibi bu teknolojileri kullanarak hukuka aykırı bir şekilde insanların rızası olmadan kişisel veri toplamaktadır. Ayrıca yapay zeka ve deepfake teknolojileri araç olarak kullanılarak suç işlenmeye başlanmıştır. Deepfake teknolojisi ile işlenen suçlara örnek olarak kişilerin yüzlerinin pornografik içeriklere entegre edilmesi suretiyle çocukların, ailelerin, insanların şantaja ve tehdide uğraması verilebilir. Yapay zeka teknolojisi kullanılarak sahte evraklar, belgeler, videolar vb. oluşturularak dolandırıcılık suçu da işlenmektedir. Bütün bunların sebebi yapay zeka ve deepfake teknolojilerine erişimin kolaylaşması ve geliştirilirken hukuki olarak bir sınır çizilmemesidir. Etik ve ahlaki değerler yok sayılarak bu teknolojiler geliştirilmeye devam etmektedir. Bu yazımda bu teknolojilerin kötüye kullanımdan hukuki ve politik olarak nasıl korunacağımızdan, devletimizin alması gereken tedbirlerden, dünya devletlerinin küresel olarak atması gereken adımlardan ve atılmış olan adımlardan bahsedeceğim. Yapay Zekanın Savaş Teknolojilerinde Kullanılmaya Başlanması ve Buna Karşı Yapabileceklerimize Dair Yazımı Buradan İnceleyebilirsiniz.

Yapay Zeka Nedir?

Yapay zekâ; insan zekâsına özgü olan, algılama, öğrenme, çoğul kavramları bağlama, düşünme, fikir yürütme (belirtme) , sorun çözme, iletişim kurma, çıkarımsama yapma ve karar verme gibi yüksek bilişsel fonksiyonları veya otonom davranışları sergilemesi beklenen yapay bir işletim sistemidir. Bu sistem aynı zamanda düşüncelerinden tepkiler üretebilmeli (eyleyici yapay zekâ) ve bu tepkileri fiziksel olarak dışa vurabilmelidir. https://tr.wikipedia.org/wiki/Yapay_zek%C3%A2

Yani yapay zeka insanların girdilerini toplayarak verilerini analiz ediyor. Bir insanın ömrü hayatı boyunca toplayamayacağı verileri çok hızlı bir şekilde toplayabiliyor. Yapay zekanın iyi yönde geliştirileceğini düşünerek bir tanım yapacak olursak yapay zeka, topladığı girdilere göre insanların verilerini analiz ederek insanlığın olduğundan daha verimli, hızlı, güvenli yaşayabilmesi için bir takım teknolojilerin, çalışmaların ve projelerin geliştirilmesi için gereken yazılım teknolojisidir. Tabi ki bu yönde kullanılırsa.

Yapay Zeka Yıkıcı Yenilik Doğuruyor

Yapay zeka insanları paylaştığı verileri analiz ederek öngörüde bulunabiliyor.

Günümüze birçok endüstri, bir müşterinin satın alma tercihlerinden; doktorların bir hasta için hangi tıbbi tedavilerin en etkili olacağına karar vermelerine kadar çok çeşitli konularda öngörülerde bulunmaya yardımcı olacak yapay zekâ yazılımları arıyor. Yapay zekâ ticari alanda özellikle müşteri davranışlarını inceleyerek olası satın alma ve ihtiyaç eğilimlerini öngörebiliyor. Müşteri davranışı, bir tüketicinin bir ürün veya hizmeti araştırırken, seçerken veya satın alırken yaptığı yolculuğu tanımlıyor. Birçok durum müşteri davranışını etkileyebiliyor.

Yapay zekâ ile büyük veri ve tahmine dayalı analitik kullanılarak müşterilerin nasıl davranacağı doğru bir şekilde tahmin edilebiliyor. Bu sayede iş kararları alınırken öngörülerden faydalanılabiliyor. Uber, Chobani ve Finder gibi şirketler şimdiden yapay zekâ ile müşteri davranışlarını analiz ederek olası ihtiyaç yaklaşımlarını öngörmeye çalışıyor.

https://thinktech.stm.com.tr/uploads//docs/1645526001_stmblogyapayzekagelecekolaylariongorebilirmi.pdf?v=1645541490354

Öngörüde bulunabilme yeteneği de eklenince yapay zeka, insanların yaptığı bazı meslekleri yapabilir hale geldiği için insanların mesleklerini ellerinden almaya başladı. İnsanların öğrendiği mesleki bilgiler değersizleşti ve o insanın öğrendiği bilgilere gerek duyulmamaya başlandı. Örneğin taksicilerin caddeler ve sokaklar hakkında öğrendiği bilgilerin bir önemi kalmadı çünkü Amerika’da insansız taksiler geliştirildi. Bu yüzden yapay zeka yıkıcı yenilik doğuruyor. https://tr.euronews.com/video/2023/07/16/abdnin-teknoloji-baskentinde-surucusuz-taksi-toplumu-ikiye-boldu

Üniversitelerin yaptığı araştırmalara göre yapay zeka dünyadaki mesleklerin %47’sini yapabilecek ve insanlar işlerini yapay zekaya kaptıracak. (Walsh, 2018: 637). (Walsh, T. (2018). Expert and Non-expert Opinion About Technological Unemployment. International Journal of Automation and Computing, 15(5), 637–642.)

Yapay Zeka Nasıl Kişisel Verilerimizin Gizliliğini Tehlikeye Atıyor ve Veri Topluyor?

Yapay zeka veya teknoloji geliştiren büyük teknolojik firmalarının hammaddesi insan ve insanın verisidir. Yapay zeka ve teknoloji geliştiren firmalar insanların davranışlarını verdiği rızaya göre veya rıza vermese bile dolaylı olarak takip ederek kesine yakın öngörülerde bulunuyorlar. Kişisel veri bir insanın yaşamına ilişkin her türlü izdir. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 3. maddesine göre kişisel veri, kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgiyi ifade eder. Yani kişilerin fotoğrafları, görüntüleri, polis kayıtları, sağlık kayıtları, banka gibi yerlere verilen ses komutları gibi bir kişiyi belirli veya belirlenir kılabilecek her türlü veri, kişisel veridir. Hatta 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 6. maddesi özel nitelikteki kişisel verilerin neler olduğunu düzenlemiştir. Buna göre Kişilerin ırkı, etnik kökeni, siyasi düşüncesi, felsefi inancı, dini, mezhebi veya diğer inançları, kılık ve kıyafeti, dernek, vakıf ya da sendika üyeliği, sağlığı, cinsel hayatı, ceza mahkûmiyeti ve güvenlik tedbirleriyle ilgili verileri ile biyometrik ve genetik verileri özel nitelikli kişisel veridir.  Şirketlerin kişilerin verdiği rıza ile nasıl gayri hukuki analizler yaptığını veya işlenmesi için rıza verilen veri ile rıza verilen konuyla alakasız, dolaylı yollar ile nasıl veri toplayıp insanlar hakkında analizler yaptığını daha iyi anlamak için örnekler verelim.

Bir kişinin hamile olup olmadığı analiz edilip kişiye doğum ürünleri gönderilmiştir. Target isimli Amerikalı perakende şirketi liseli bir kıza doğum ürünleri kataloğu göndermiştir. Kataloğu gören baba “O hâlâ lisede ve sen ona bebek kıyafetleri ve beşik için kupon mu gönderiyorsun? Onu hamile kalması için cesaretlendirmeye mi çalışıyorsun?” diyerek şirketi şikayet etmiştir. Fakat yönetici özür diledi ve birkaç gün sonra tekrar özür dilemek için aradığında ise kızın hamile olduğu ortaya çıkmıştır. Şirket kişilerin girdileriyle yaptığı analizler sonucu kızın hamile olduğunu daha ailesinin ve kızın haberi olmadan anlamıştır.(https://www.forbes.com/sites/kashmirhill/2012/02/16/how-target-figured-out-a-teen-girl-was-pregnant-before-her-father-did/ sh=a4d85a766686)

Korelasyon analiz ve verilerin birbiri ile örtüşme oranı ile anlaşılıyor ki kadınların hamileliklerinin ikinci üç aylık dönemlerinin başlarında daha büyük miktarlarda kokusuz losyon satın alıyorlar. İnsanın içgüdüsü olan bir şeyi şirketin yapay zekası analiz ediyor yani kızın davranışlarını analiz ediyor ve kızın hamile olduğundan haberi yokken kızın hamile olduğuna karar veriyor yani yapay zeka öngörüde bulunuyor. Kişisel veriyi kullanmadan, şahıs bilgisini kullanmadan davranış analiz edilerek bu sonuca varıyor yapay zeka. Alışveriş stratejisini izleyerek bir insanın hamile olup olmadığını anlıyor. Kişiler, alışveriş şirketlerine adreslerine ürünler teslim edilsin, uzaktan satım sözleşmesi yapılsın, bazı fatura işlemleri yapılsın diye kişisel verilerini veriyorlar. Yani insanlar şirketlerin, kendilerini izleyip davranışlarını, alışveriş alışkanlıklarını, hobilerini, nelere ilgi duyduklarını analiz edip haklarında dosya hazırlanması veya önyargı oluşturulması için bu kişisel verileri vermiyorlar. Daha da basite indirgemek gerekirse kişiler “x” konusu için rıza veriyor, şirketler ise bu “x” verisini analiz ederek o kişiyi belirli veya belirlenebilir kılacak bir “y” kişisel verisi ortaya çıkartıyor. Dolayısıyla yapay zeka kişileri, kişilerden daha iyi tanıyor. İşte hukuki sorun burada ortaya çıkıyor. Şirketler bu analizleri yapabilmek için rıza metinlerine ucu açık, herhangi bir kesin tanım içermeyen, tam olarak ne için bilgi toplandığı anlaşılamayan “her türlü pazarlama, strateji vs. analizlerini yapabilmek” şeklinde bir madde koyuyor ve temel bir insan hakkı olan kişisel verilerin ihlal edilmesine sebep oluyor. Kişiler verdiği rızayı geri aldığında ise bu verilerin ve bu veriler sonucu çıkartılmış analizlerin silinip silinmediğini veya yok edilip edilmediğini asla bilemiyor.

Konun anlaşılması için sosyal medya şirketleri örnek olarak verilebilir. Sosyal medyada bir paylaşım yaparken verdiğimiz reaksiyonu, sosyal medya şirketi işliyor. Aslında bu veriyi kendimiz alenileştiriyoruz dolayısıyla yapay zeka bizim bilgimiz olmasa da bizim kendi rızamız ile verdiğimiz tepkilerimizi kullanarak bizi tanıyor. Fakat insanlar bu analizlerin yapılmasına rıza göstermiyor. Sonuç olarak sosyal medya şirketleri bizim verilerimizi analiz ederek ortaya çıkarttığı bilgiler ile demokratik devletlerin seçimlerine karışıyor ve insanların seçme ve seçilme iradesine zarar veriyor. Bu hususta akla gelecek en önemli örnek Cambridge Analytica olayıdır.

Facebook–Cambridge Analytica veri skandalı, Cambridge Analytica’nın 2014 yılında toplamaya başladığı yaklaşık 50 milyon Facebook kullanıcısının kişisel olarak tanımlanabilir bilgilerinin toplandığı bir veri ihlalidir. Elde edilen veriler, bu kişileri işe alan politikacılar adına seçmenlerin fikrini etkilemek için kullanıldı. İhlali takiben, Facebook, kamuoyundan özür diledi ve Cambridge Analytica’nın verileri uygunsuz bir şekilde topladığını belirtti. Veri seti, 50 milyon Facebook kullanıcısı hakkındaki bilgi içermektedir. Bu kullanıcıların yaklaşık 270 bini bilgilerinin bir kısmını paylaşmayı kabul ederken diğerlerinin kişisel bilgileri güvenlik ihlali nedeniyle çalınmıştır. Veriler, kişiler hakkında psikografik profiller oluşturmaya yetecek kadar detaylandırılmıştır. Ayrıca veriler, kişilerin konumlarını da içermektedir. Veriler herhangi bir siyasi kampanyada belirli bir kişiyi belirli bir yerdeki bazı siyasi olaylara ikna etmek için en çok hangi reklamın en etkili olacağını öneren bir profil oluşturmak için yeterince detaylandırılmıştır. ( https://tr.wikipedia.org/wiki/Facebook-Cambridge_Analytica_veri_skandal%C4%B1 )

Bir diğer örnek ise Radyo Frekansı ile Tanımlama (RFID) teknolojisi ile elde edilen verilerin ne şekilde kullanılacağıdır.

Bazı kıyafet, ayakkabı vb. satan mağazalarda hızlı ödeme yapmak için insansız bir kasa oluşturulmuştur. Kasanın haznesinin içine atılan kıyafetler RFID teknoloji ile taranarak fiyat tespit ediliyor ve kişiler cihaza kartını okutarak ödeme işlemini gerçekleştiriyor. RFID teknolojisi, radyo frekansı kullanarak nesneleri tekil ve otomatik olarak tanıma yöntemidir. (https://tr.wikipedia.org/wiki/RFID) Bu teknoloji ile kişinin aldığı kıyafetin cinsi, modeli, rengi vb. özellikleri tespit ediliyor. Kişilerin burada vermiş olduğu rıza ödeme yapmak için gereken bilgilerin temini içindir. Fakat kişiler bu teknoloji ile mağazanın, kendisinin kıyafet anlayışını, sevdiği renkleri, bütçesini analiz edip kişiyi belirleyen veya belirlenebilir kılan bir veri oluşturuyor mu bilmiyor. Ödeme yapmak için verdiği rıza ile bu verilerin analiz edilmesini istemiyor. Mağazaların kişilerin alışveriş stratejisi hakkında (kişilerin rızasını almadan) edindiği bu verileri pazarlama amacıyla satıp satmayacağı veya bu verileri çaldırıp çaldırmayacağı bilinemez. Bu verilerle ticari bir algı çalışması yapılıp kişilerin iradesinin sakatlanması mümkündür. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ile verilerin korunması ve satılmaması için düzenlemeler mevcuttur. Fakat bu kanun yapay zekanın gücü ile baş edemeyecektir. Ayrıca yapay zeka ile ilgili özel hükümler içeren daha kapsamlı ve nitelikli kanunlara ihtiyacımız var.

Yapay Zeka ve Deepfake Teknolojisinin Kötüye Kullanılmasında Dolayı Yaşanacak Kişisel Veri İhlallerinden Korunma Yolları ve Devletin Alması Gereken Tedbirler

Bütün bu örnekler değerlendirildiğinde devletlerin, sosyal medyaların; menfaat için büyük şirketler ve üst akıllar doğrultusunda yönlendirilmesi için gereken alt yapıları hazır ve bireylerin bununla mücadele etmesi git gide imkansızlaşıyor. İnsanlar ne kadar bilinçli veya konu hakkında bilgili olursa olsun yukarıdaki örnekler de olduğu gibi anonimleştirilmiş kişisel verilerden kendilerini sakınamıyorlar. Örneğin telefon sinyal bilgileri kullanılarak edinilen, nerede hangi saatlerde seyahat edildiğine ilişkin verilerin işlenmesi kolaylıkla engellenemez. Dolayısıyla devletlerin üzerine düşen bazı görevler vardır.

İlk olarak devletler, hukuka aykırı elde edilmiş kişisel verilerin kullanımının insan hakkı ihlali olduğuna ve kişisel verilerin korunmasının demokrasinin bir parçası olduğuna ilişkin farkındalık çalışması yürütmelidir. Ayrıca bu konuda kamuoyu oluşturması gerekmektedir. Devletin vatandaşlarını bu konuda bilinçlendirmesi gerekirse kamu spotu hazırlaması gerekmektedir.

İkincisi, neredeyse devletlerden daha güçlü bir hal alan şirketlerin çalışma ve faaliyetlerinin kontrol altına alınması için kapsamlı yasal mevzuatların düzenlenmesi gerekmektedir. Teknoloji üreten ve yapay zeka kullanan şirketlerin faaliyet alanlarına ilişkin verileri nasıl elde ettiğinin denetlenmesi ayrıca kişilerin verdiği rıza ile ettiği verileri ne amaçla ve nasıl kullandığının da denetlenmesi lazımdır. Bu kapsamlı denetleme için gereken hukuki altyapı mecliste oluşturulmalıdır. Teknoloji üreten ve yapay zeka kullanan şirketlerin hiçbir etik ve ahlak anlayışına bağlı olmadan sınırsız ve serbest üretme anlayışına sınırlama getirilmelidir. Bu sınırlama teknoloji üreten ve yapay zeka kullanan şirketler için oluşturulacak etik ve ahlak kurallarına göre getirilmelidir. Tabi ki bir şirketin üstüne ürettiği teknolojiyi kötüye kullanan olur mu diye düşünmesi için baskı kurulamaz. Fakat devletin de vatandaşlarının hakkını gözeterek her ihtimali düşünmesi ve buna göre de tedbirler alması gerekmektedir. Olası durumlar için aksiyon planlarını hazırlaması gerekmektedir. Nitekim yapay zekanın kötüye kullanımı ile oluşacak zararlar, Covid virüsünün oluşturduğu zararlardan daha fazla olacaktır. Çünkü yapay zekanın kullanım hızının yayılması bir virüsün yayılmasından daha hızlı gerçekleşecektir.

Bu konuyu sadece bir devletin içinde gerçekleşecek olaylar ile sınırlandırılmaması gerekmektedir. Bu kötüye kullanımın uluslararası boyutta olduğunu düşünün. Ayrıca devletin dışarıdan gelecek olası zararlar için de tedbirler alması gerekmektedir. Devlet, tehlikeli kabul edilen bazı yapay zeka programlarının ülke içinde kullanımını yasaklayarak bu programları kullananlar için gerekli ceza normlarını düzenleyebilir. Bu çok ağır bir tedbir olarak değerlendirilirse eğer tehlikeye yol açacak AI teknolojisini kullanılması için şirketlerin veya kişilerin izin veya ehliyet alması gibi tedbirler getirilebilir. Böyle bir durumda o teknolojiyi kullan kişilerin veya şirketlerin denetlenmesi yapılabilir ve kötüye kullanımın önüne geçilebilir. İzinsiz veya ehliyet almadan o teknolojiyi kullananlara da ceza normları düzenlenebilir. Örneğin ülkemizde giderek yaygınlaşan AI Cover teknolojisi ile bir kişinin sesi kullanılarak o kişiye ait olmayan sözler, şarkılar söyletilebiliyor. Bu da milyonlarca insanın kişisel verisi olan sesinin hukuka aykırı olarak kullanılmasına sebep oluyor. Bu teknolojiyi kullanmakta meşru bir amacı olan kişilere veya şirketlere bu teknolojiyi kullanması için izin verilsin geri kalanlara ise izinsiz kullanımdan dolayı yaptırımlar düzenlensin. Böylelikle hem vatandaşın hakkı korunmuş olacak hem de teknolojiyi kullanan şirketlerin bir sisteme kayıt edileceği için denetlenmesi kolaylaşacaktır. Bunlar tavsiye ve öneri niteliğinde olduğundan daha da geliştirilebilir. Önemli olan bu konuda bir çalışma yapılması, kamuoyu oluşturulması ve yapay zekanın ilerlemesinde etik ve ahlaki değerlerin oluşturulmasıdır. Nitekim kişisel verilerin korunması ve özel hayatın gizliliği temel bir haktır. Anayasa ile de güvence altına alınmıştır.

Anayasa m. 20- Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenir. 

Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.

Kişisel verilerin ve özel hayatın gizliliğinin ne kadar önemli bir temel hak olduğuna örnek olması için Fransa Danıştay kararını inceleyelim. 

Fransa polisi Covid virüsü ile mücadelede insanların sokağa çıkma yasağını ihlal edip etmediğini drone ile kontrol ediyordu. Fransa Danıştay’ı bu idari işlemi iptal etmiştir. Sebep olarak ise “yasal bir gerekçeye dayandırılmamış kişisel veri kullanımını” göstermiştir. En çetin ve zorlu zamanlarda bile prensip olarak kişisel verilen bir insan hakkı olduğunu ve böyle durumlar da bile bu hakkın ihlal edilmemesini kabul etmiştir. Önemli noktalardan bir diğeri ise Fransa polisi 20 civarında drone kullanıyordu. Bir tane bile olsa bu hakkın ihlali için yeterlidir ve ilke olarak bu hakka saygı gösterilmelidir.

Bkz. Fransa’da Danıştay, başkent Paris’te polisin drone ile vatandaşları gerekçe göstermeden kayıt altına almasını yasaya aykırı buldu. ( https://www.ntv.com.tr/dunya/pariste-polise-drone-yasagi,3TkHm2yWNkm4O2elmOd2zw )

Yapay Zeka ve Deepfake Teknolojisinin Kötüye Kullanılmasından Dolayı İşlenmesi Muhtemel Suçlardan Korunma Yolları ve Devletin Alması Gereken Tedbirler

Caydırıcılık İçin Türk Ceza Kanunu’na Yapay Zeka Teknolojisi Kullanılarak İşlenen Suçlara Özel Caydırıcı Cezalar Eklenmeli, Yapay Zeka Teknolojisi Nitelikli Hal Durumuna Sokulmalıdır. Ayrıca 2937 Sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri Ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nda, Polis Vazife Ve Salȃhiyet Kanunu’nda, Jandarma Teşkilat, Görev Ve Yetkileri Kanunu’nda Yapay Zeka Teknolojisi Kullanılarak İşlenecek Suçlarla Mücadeleye İlişkin Özel Durumlar Düzenlenmelidir.

Yapay zeka teknolojisi ilerledikçe bu teknoloji kullanılarak işlenen suçlar arttığı gibi işlenen suçlar da komplike bir hal almıştır. Yapay zeka teknolojisi kullanılarak ailelerin çocukları hedef alınmaktadır. Ailelerin çocuklarının yüzünü ve sesini kullanan fidyeciler özel bir video hazırlıyor ve ailelerden para istiyor. (Amerika’da bir anne, dolandırıcıların sahte kaçırma girişiminde kullandıkları, kızının sesinin yapay zeka tarafından oluşturulan kopyasına “yüzde 100” inandığını söyledi. Jennifer DeStefano, bilinmeyen bir numaradan gelen telefonu açtı. 15 yaşındaki kızı Brie olduğuna inandığı kişinin “hıçkıra hıçkıra ağladığını” duydu. https://www.posta.com.tr/gundem/yapay-zeka-ile-cocuk-kacirma-dolandiriciligi-uzman-isim-uyardi-sesinizi-taklit-edebilirler-2629495 )

Başka bir örnek ise kişilerin sesleri telefonda taklit edilerek insanların dolandırılmaya çalışılmasıdır. Bir dede ve büyükanne, torununun sesi telefonda taklit edilerek dolandırılmıştır. Torunları gibi konuşan yapay zeka, yaşlı çifte torunlarının hapiste olduğunu ve kefalet için nakit paraya ihtiyaç duyduğunu söyledi. Bkz. ( https://www.hurriyet.com.tr/gundem/dikkat-kurbanlarini-yapay-zekayla-degistirilmis-seslerle-tuzaga-dusuruyorlar-dolandiricilara-birkac-cumle-bile-yetiyor-42230764 )

Belki de bir ailenin başına gelebilecek en kötü şey yapay zekanın deepfake teknoloji ile çocuklarının yüzü ve sesi kullanılarak pornografik içeriklere eklenmesi ve sanki çocukları pornografik içerikli filmlerde oynamış gibi şantaj yapılmasıdır. Ya da yapay zeka teknoloji kullanılarak oluşturulan bu cinsel içerikli resim veya videoların porno sitelerine konulacağından bahisle aileler tehdit ediliyor.

ABD Federal Soruşturma Bürosu (FBI) deepfake yoluyla gasp kampanyalarındaki artış konusunda uyarılarda bulundu. Suçlular, insanların masum fotoğraflarını hazır yapay zeka (AI) araçlarından yararlanarak çıplak fotoğraflara dönüştürüyor ve şantaj yapıyor. Büro, yaptığı son duyuruda, “fotoğraf veya videoları müstehcen içeriğe dönüştürülen” kurbanların sayısında ciddi bir artış olduğundan bahsetti. Hem yetişkinlerin hem de reşit olmayanların yer aldığı videolar sosyal medyada ya da yetişkin sitelerinde dolaşıma sokuluyor.  ( https://www.cumhuriyet.com.tr/bilim-teknoloji/fbi-uyardi-mustehcen-deepfake-videolari-artti-2096819 )

Konun vahametini anlamak ve deepfake teknolojisi kullanılarak nasıl gerçek gibi videolar ve resimler oluşturuluyor göstermek için aşağıya bir örnek bırakalım.

(Orijinal fotoğrafın kaynağı: https://www.haberturk.com/en-iyi-keira-knightley-filmi-onerileri-keira-knightley-sevilen-filmleri-listesi-htka-3606844 )

Bu dünyaca ünlü oyuncu Keira Knightley. Bir çok kişi Karayip Korsanları filmi ile tanıyacaktır. Yapay zekanın deepfake teknolojisi kullanılarak Keira Knightley gibi birçok kişinin nasıl pornografik yapımlara eklendiğine bakalım.

Neredeyse birebir aynısı pornografik içeriklere entegre edilmiştir. Diş yapısına kadar birebir hazırlanabiliyor.

Diş yapısına bkz.

( Fotoğrafın orijinalinin kaynağı: https://www.usmagazine.com/celebrity-moms/news/keira-knightley-gives-birth-welcomes-2nd-baby-with-james-righton/ )

Deepfake teknolojisi ile artık casusluk faaliyetleri yürütülmektedir. Rus istihbaratı FSB, deep fake (sahte ses, görüntü) teknolojisi kullanarak Ukrayna Başbakanı Denis Şmihal kılığında Baykar Teknoloji Genel Müdürü Haluk Bayraktar ile görüşmeye çalıştı. Ukrayna istihbaratı durumu fark eder etmez Rusların planını suya düşürdü. ( https://www.tgrthaber.com.tr/dunya/deep-fake-kullanan-rus-istihbarati-bayraktari-2849591 )

Rusya devlet başkanı Vladimir Putin’in de deepfake teknoloji ile bir videosu oluşturuldu. Deepfake teknolojisi ile hazırlanan videoda Vladimir Putin sıkıyönetim ve askeri seferberlik ilan etti.

Bütün bu anlatılanlar ile mücadele için Türk Ceza Kanunu’nda yer alan cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar da dahil tehdit, şantaj, hakaret gibi suçları düzenleyen maddelere özel hükümler eklenerek caydırıcılık arttırılmalıdır. Bu suçlar ile mücadele etmek için bir yol haritası oluşturulmalıdır. Gerekirse mecliste bu konular ile ilgili bir komisyon oluşturulmalıdır. Başta Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu olmak üzere adli kolluğun görev ve yetkilerini düzenleyen kanunlara yapay zeka teknolojisi kullanarak işlenen suçlar ile mücadele etmek için özel hükümler eklenmesi ve hem MİT’in hem de adli kolluğun bu suç ile mücadele ederken yetkilerinin genişletilmesi ve arttırılması gerekmektedir. Özellikle casusluk faaliyetlerinin engellenmesi için bu yasalar zorunluluk teşkil etmektedir. Bu mücadele yapılırken vatandaşların haklarına zarar getirilmemelidir ve kişilerin özel hayatına müdahale olarak nitelendirilecek eylemlerden de kaçınılmalıdır. Devletimiz bu hususa azami dikkat göstermeli ve bireylerin Anayasa ile teminat altına alınmış kişisel verilerinin korunması hakkı ihlal edilmemelidir.

Dünyada Yapay Zeka İle İlgili Evrensel Hukuki Gelişmeler ve Düzenlemeler

Dünyada kişisel verilerin ne olduğuna ilişkin iki yaklaşım bulunmaktadır. Biri Amerika’da ortaya çıkan yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre kişisel veri mülkiyet hakkının bir parçasıdır. Kişisel verilerin hayatta bir değeri olduğunu, kişilerin kendi verileri üzerinde kullanma, yararlanma, tasarruf etme hakkı olduğunu savunur bu yaklaşım. Diğer yaklaşım Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Buna göre kişisel veri bir insan hakkıdır. Kişisel veri özel hayatın gizliliği, kişilerin özgürlüğü ile bağlantılıdır. Kişilerin şeref ve haysiyeti söz konusudur. Bütün bu yaklaşımlar da göz önüne alınarak Beneficial AI 2017 konferansında, Asilomar Yapay Zeka İlkerleri düzenlenmiştir. Stephen Hawking, Elon Musk, Yann LeCun (Facebook Yapay Zeka Araştırma Direktörü), Ilya Sutskever (OpenAI, Araştırma Direktörü, Kurucu Ortak) gibi insanların da altına imzasını attığı bu ilkelerde yapay zekaya ilişkin etik ve değerler düzenlenmiştir. (Detaylı olarak bkz. https://futureoflife.org/open-letter/ai-principles/ )

Ahlak ve Değerler

Güvenlik: Yapay zeka sistemleri, operasyonel ömürleri boyunca emniyetli ve emniyetli olmalı ve uygulanabilir ve mümkün olduğu durumlarda bu durum doğrulanabilir olmalıdır.

Başarısızlık Şeffaflığı: Bir yapay zeka sistemi zarara neden oluyorsa bunun nedenini tespit etmek mümkün olmalıdır.

Yargıda Şeffaflık: Özerk bir sistemin yargısal karar alma sürecine katılımı, yetkili bir insan makamı tarafından denetlenebilecek tatmin edici bir açıklama sağlamalıdır.

Sorumluluk: Gelişmiş yapay zeka sistemlerinin tasarımcıları ve kurucuları, bunların kullanımının, kötüye kullanımının ve eylemlerinin ahlaki sonuçlarının paydaşlarıdır ve bu sonuçları şekillendirme sorumluluğu ve fırsatına sahiptirler.

Değer Uyumlaması: Yüksek derecede özerk yapay zeka sistemleri, operasyonları boyunca hedef ve davranışlarının insani değerlerle uyumlu olmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.

İnsani Değerler: Yapay zeka sistemleri insan onuru, haklar, özgürlükler ve kültürel çeşitlilik idealleriyle uyumlu olacak şekilde tasarlanmalı ve işletilmelidir.

Kişisel Gizlilik: Yapay zeka sistemlerinin bu verileri analiz etme ve kullanma gücü göz önüne alındığında, insanların ürettikleri verilere erişme, bu verileri yönetme ve kontrol etme hakları olmalıdır.

Özgürlük ve Gizlilik: Yapay zekanın kişisel verilere uygulanması, insanların gerçek veya algılanan özgürlüğünü makul olmayan şekilde kısıtlamamalıdır.

Paylaşılan Fayda: Yapay zeka teknolojileri mümkün olduğunca çok insana fayda sağlamalı ve onları güçlendirmelidir.

Paylaşılan Refah: Yapay zekanın yarattığı ekonomik refah, tüm insanlığın yararına olacak şekilde geniş çapta paylaşılmalıdır.

İnsan Kontrolü: İnsanlar, insanların seçtiği hedeflere ulaşmak için kararları yapay zeka sistemlerine nasıl devredeceklerini ve devredip devretmeyeceklerini seçmelidir.

Yıkılmama: Son derece gelişmiş yapay zeka sistemlerinin kontrolüyle verilen güç, toplum sağlığının bağlı olduğu sosyal ve sivil süreçlere saygı göstermeli ve bunları yıkmalı, iyileştirmelidir.

Yapay Zeka Silahlanma Yarışı: Ölümcül otonom silahlara yönelik bir silahlanma yarışından kaçınılmalıdır.

Yapay zeka için düzenlenmiş etik ve ahlaki değerleri içeren Montreal Deklarasyonu

Mahremiyet ve mahremiyetin korunması

Gizlilik ve mahremiyet, AIS izinsiz girişlerinden ve veri toplama ve arşivleme sistemlerinden ( DAAS ) korunmalıdır .

1. İnsanların gözetime veya dijital değerlendirmeye tabi tutulmadığı kişisel alanlar, AIS ve veri toplama ve arşivleme sistemlerinin ( DAAS ) izinsiz girişinden korunmalıdır .
2. Düşünce ve duyguların mahremiyeti , zarar verebilecek AIS ve DAAS kullanımlarından, özellikle de insanlara veya yaşam tarzı tercihlerine ahlaki yargılar dayatacak kullanımlardan kesinlikle korunmalıdır .
3. İnsanların özel hayatlarında her zaman dijital bağlantının kesilmesi hakkı olmalı ve AIS, insanları bağlantıda kalmaya teşvik etmeden, düzenli aralıklarla bağlantının kesilmesi seçeneğini açık bir şekilde sunmalıdır.
4. İnsanların tercihleriyle ilgili bilgiler üzerinde kapsamlı kontrole sahip olmaları gerekir. AIS, bireylerin davranışlarını özgür ve bilgilendirilmiş onamları olmadan etkilemek için bireysel tercih profilleri oluşturmamalıdır.
5. DAAS, veri gizliliğini ve kişisel profil anonimliğini garanti etmelidir.
6. Herkes, özellikle de bu bilgilerin toplanması, kullanılması ve dağıtılması söz konusu olduğunda, kişisel verileri üzerinde kapsamlı kontrol sahibi olmalıdır. Bireylerin AIS’e ve dijital hizmetlere erişimi, kişisel verilerinin kontrolünü veya sahipliğini bırakmaları şartına bağlanmamalıdır.
7. Bireyler, bilginin ilerlemesine katkıda bulunmak amacıyla kişisel verilerini araştırma kuruluşlarına bağışlamakta özgür olmalıdır.
8. Kişinin kişisel kimliğinin bütünlüğü garanti edilmelidir. AIS, bir kişinin itibarına zarar vermek veya diğer insanları manipüle etmek amacıyla kişinin görünüşünü, sesini veya diğer bireysel özelliklerini taklit etmek veya değiştirmek için kullanılmamalıdır.

Özerkliğe saygı

AIS, bireylerin özerkliğine saygı gösterilerek ve bireylerin kendi yaşamları ve çevreleri üzerindeki kontrollerini artırma hedefiyle geliştirilmeli ve kullanılmalıdır.

1. AIS, baskıcı gözetim ve değerlendirme ya da teşvik mekanizmaları uygulayarak bireylere doğrudan veya dolaylı olarak belirli bir yaşam tarzını empoze etmek için geliştirilmemeli veya kullanılmamalıdır.
2. AIS, baskıcı gözetim ve değerlendirme ya da teşvik mekanizmaları uygulayarak bireylere doğrudan veya dolaylı olarak belirli bir yaşam tarzını empoze etmek için geliştirilmemeli veya kullanılmamalıdır.
3. AIS, bireylerin kendi ahlaki hedeflerini ve yaşamaya değer bir hayat anlayışını gerçekleştirmelerine izin vermelidir.
4. İlgili bilgi biçimlerine erişimi sağlayarak, temel becerilerin (dijital ve medya okuryazarlığı) öğrenilmesini teşvik ederek ve eleştirel düşünmenin gelişimini teşvik ederek vatandaşları dijital teknolojiler konusunda güçlendirmek çok önemlidir.
5. AIS güvenilmez bilgileri, yalanları veya propagandayı yaymak için geliştirilmemeli ve bunların yayılmasını kontrol altına alacak şekilde tasarlanmalıdır.
6. AIS’nin geliştirilmesinde, dikkat çekme teknikleri yoluyla bağımlılıklar yaratmaktan veya AIS ile insanlar arasında kafa karışıklığına neden olabilecek şekilde insan özelliklerinin (görünüş, ses vb.) taklit edilmesinden kaçınılmalıdır.

Yapay zekaya ilişkin Montreal Deklarasyonu’nun tamamına ulaşın. Bkz. ( https://montrealdeclaration-responsibleai.com/the-declaration/ )