Çek

Genel Olarak Çek ve Çekin Geçerli Olması İçin Gereken Şekil Şartları (T.T.K. m. 780-818)

Çek, poliçedeki gibi bir havale ilişkisidir. Yukarıdaki şemada üç unsur görünüyor ama aslında düzenleyen ve lehtar olmak üzere iki unsur vardır. Borçlu ve alacaklı vardır. Muhatap aslında düzenleyenin hesabından ödeme (çek bedelini) yapacak olan taraftır. Muhatabın muhakkak Bankacılık Kanunu’nda yazılı olan, banka olarak kabul edilen anonim şirket olması gerekiyor. T.B.K.’ deki havaleden farklı olarak düzenleyen senet bedeli ödenmediği takdirde sorumlu olur çekte. Yani düzenleyen (senedi oluşturan kişi) asli borçludur.

Genel Olarak

Çek ile ilgili iki temel mevzuat vardır. Birisi Ticaret Kanunu’nun 3. Kitabının 3. Bölümü diğeri ise 5945 sayılı Çek Kanunu’dur. Bu özel bir kanundur. Bu özel kanunda hüküm bulunmayan hallerde Türk Ticaret Kanunu, Türk Borçlar Kanunu uygulanır. Çeklerin karşılıksız çıkması durumunda cezai müeyyidesi vardır. Takibi şikayete bağlıdır. Bkz: Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu

Hamil başvurma hakkını kullanabilmek için düzenleyene ödememe protestosu çeker veya ödememe durumunu tespit ettirir. Poliçede sadece ödememe protestosu vardır ama çekte bu üç şekilde olur. Çek bankaya götürülüp çekin karşılığı yoktur kaşesi bastırılabilir. Takas odasına ibraz edilebilir ya da noter aracılığı ile ödememe protestosu çekilebilir. Hamil başvurma hakkını bu işlemlerden birini yaptıktan sonra kullanabilecektir. Burada  müteselsil sorumluluk ilişkisi vardır. Hamil ciro zincirindekilere veya doğrudan düzenleyene gidebilir. Düzenleyenin, çekin bedelinin ödenmemesinden sorumlu değilim kaydı geçersizdir çünkü asıl borçlu konumundadır. Çek kanunen emre yazılı bir senettir ama nama yazılı ya da hamile yazılı olarak da düzenlenebilir. BONO VE POLİÇE HAMİLE YAZILI DÜZENLENEMEZ AMA ÇEK DÜZENLENİR.

Çekte devredilebilirlik

T.T.K. MADDE 788– (1) Açıkça “emre yazılı” kaydıyla veya bu kayıt olmadan belirli bir kişi lehine ödenmesi şart kılınan bir çek, ciro ve zilyetliğin geçirilmesiyle devredilebilir.

(2) “Emre yazılı değildir” kaydıyla veya buna benzer bir kayıtla belirli bir kişi lehine ödenmesi şart kılınan bir çek, ancak alacağın temlikiyle devredilebilir. Bu devir, alacağın temlikinin hukuki sonuçlarını doğurur. (Demek ki menfi emre kaydıyla o senedin emre yazılı olmadığını belirtmek suretiyle nama yazılı çek düzenlenebiliyor.)

(3) Ciro, düzenleyen veya çekten dolayı borçlu olanlardan herhangi biri lehine de yapılabilir. Bu kişiler çeki yeniden ciro edebilirler.

Çekin kimin lehine çekilebileceği

T.T.K. MADDE 785– (1) ♦Çek;

a) “Emre yazılı” kaydıyla veya bu kayıt olmadan belirli bir kişiye,

b) “Emre yazılı değildir” kaydıyla veya buna benzer bir kayıtla belirli bir kişiye,

c) Veya hamile,

ödenmek üzere çekilebilir.

(2) Belirli bir kişi lehine “veya hamiline” kelimelerinin veya buna benzer başka bir ibarenin eklenmesiyle düzenlenen çek, hamiline yazılı çek sayılır.

(3) Kimin lehine düzenlendiği gösterilmemiş olan bir çek, hamiline yazılı çek hükmündedir.

Madde 785/1/a -> Örneğin emre yazılı yazmıyor ama …………’ a ödeyiniz yazıyor. Bu da emre yazılı olur. Eğer hamile yazılı çek varsa hamile olduğu açıkça ifade edilmelidir. Ya da kimin lehine düzenlendiği gösterilmemiş olmalıdır. Kimin lehine düzenlendiği gösterilmeyen çekler hamiline yazılı çek hükmündedir. Yani hamiline yazılı çekte ya hiç isim olmayacak ya da isim ile birlikte hamiline olduğunu gösteren ifade olacak.

Çekte kabul yoktur. Çekte kabul geçersizdir. Kabul sadece poliçede vardır. Bonoda da yoktur. Çünkü bonoyu düzenleyen kişi aynı zamanda borçlu olan kişidir. Bunu bir daha kabul etmesine gerek yoktur. Ödeme taahhüdünde bulunmaktadır.

Çekte kabul yasağı

MADDE 784– (1) Çek hakkında kabul işlemi yapılamaz. Çek üzerine yazılmış bir kabul kaydı, yazılmamış sayılır.

Çekte ibraz süreleri çok kısadır. 10 gün, 1 ay ve 3 aylık süreler vardır. Ödeme yeri ve düzenleme yeri aynı ise 10 gün içinde, düzenleme yeri ve ödeme yeri birbirinden farklı ise ama aynı kıtada ise  1 ay içinde ibraz edilmesi gerekir. Düzenleme yeri ve ödeme yeri ayrı kıtadaysa 3 ay içinde ibraz edilmelidir.

Günümüzde ileri tarihli çek diye bir müessese vardır. Böylece yeni bir vade oluşturuldu. Aynı bonoda ve poliçede olduğu gibi çekte de vade oluyor. Buna post date deniyor. Borçluyu koruyucu hale getirmiştir. Eğer ki ileri tarihli bir çek varsa o tarihten sonra  ibraz süresi başlar. Bugünün tarihi atılırsa bugünden itibaren 10 gün içinde ibraz edilmesi gerekir fakat 22.05.2024 diye düzenleme tarihi atılırsa ileri tarihli çek oluşturulmuş olur ve 10 günlük süre 22.05.2024 tarihinde başlar. Post date çekler ile birlikte çek de artık kredi aracı gibi poliçe ve bonoya benzedi. Bankada çekin karşılığı olan paralar faiz de getirir. Bankalarda mevduat birikimi de söz konusu olmaktadır. Çekin bedelleri çekle işleyen banka hesabından ödenir.

1985 tarihli çek ödemelerinin düzenlenmesi, çek hamillerinin korunması hakkında kanun vardı. Bu kanun ülkemizde çekle yapılan işlemlerin yozlaşması ve karşılıksız çek olaylarının artmasıyla yürürlüğe giren bir kanundu. Bu kanunda hapis cezası vardı ve bankalara da önemli görevler yüklenmişti. Şimdiki kanunda da bankanın sorumluluğu her bir çekin yaprağı için vardır. Çekin bedelinin ödenmemesi halinde bankanın sorumluluğu doğuyor. Yeni kanun olan 5941 sayılı Çek Kanunu’nda da eğer düzeltme hakkı kullanırsa, çekin bedeli alacaklıya ödenirse cezai müeyyideden kurtulunabilinir. Bkz: Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu

Çekle ilgili olarak özel düzenlemeler dışında poliçe hükümlerine bakılır. “MADDE 818- (1) Poliçeye ait aşağıdaki hükümler çek hakkında da uygulanır… ” Diğer kambiyo senetlerinde olduğu gibi çekler hakkında da takip yapmak mümkündür. Elektronik çek henüz yok.

Çekin Geçerli Olması İçin Gereken Şekil Şartları

Çekin Unsurları

T.T.K. MADDE 780- (1) Çek;

a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,

b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi,

c) Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını,

d) Ödeme yerini,

e) Düzenlenme tarihini ve yerini,

f) Düzenleyenin imzasını,

g) Banka tarafından verilen seri numarasını,

h) Karekodu,

içerir.

Elektronik ortamda çekin düzenlenmesi mümkün değildir şu an ama reform paketi çerçevesinde ileride belki olabilir. Çekin karneleri ancak bankalar tarafından bastırılabilir. T.T.K. m. 780 ve 781 maddeleri göz önünde bulundurularak geçerli bir çeki oluşturmak mümkün ancak 5941 sayılı Çek Kanunu çeklerin bankalar tarafından oluşturulmasını öngörüyor. Netice itibarıyla T.T.K. m. 780 ve 781’deki koşulları taşıyan bir çek oluşturulmuşsa bu geçerlidir. Poliçe ve bono da kanundaki şartları sağlamak üzere kişi tarafından oluşturulabilir. Önemli olan el yazısıyla olması ve imzadır. Sadece güvenli elektronik imza ile düzenlenemez.

Çekte güvenli elektronik imza

T.T.K. MADDE 1526– (1) Poliçe, bono, çek, makbuz senedi, varant ve kambiyo senetlerine benzeyen senetler güvenli elektronik imza ile düzenlenemez. Bu senetlere ilişkin kabul, aval ve ciro gibi senet üzerinde gerçekleştirilen işlemler güvenli elektronik imza ile yapılamaz.

Şekil şartlarında eksiklik olduğu takdirde T.T.K.’nin 781. maddesinde düzenlenen tamamlayıcı unsurlar ile eksiklik giderilir. Eğer bu unsurlarda eksiklik varsa koşullarını sağlamak kaydıyla bu havale olarak kabul edilir. Böyle bir belge ancak delil başlangıcı olarak kabul edilir. İ.İ.K.’deki kambiyo senetlerini özgü takip hükümleri uygulanamayacaktır.

a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçeden başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelime.

Resmi dildeki ibare kullanılmalı

b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havale.

Bedel kayıtsız şartsız ödenecek. Bedelin belirli olması lazım. Bu ilişkinin havale niteliğinde olduğu da açıkça ifade edilmiş olacak. Ödenecek bedelde eksiklik varsa bu açık çek olur. Sonradan doldurulup geçerli çek haline getirilebilir. ÇEKTE FAİZ ŞARTI YAZILMAMIŞ SAYILIR HİÇ BİR ŞEKİLDE FAİZ KONULAMAZ.

Çekte faiz şartı

MADDE 786– (1) Çekte öngörülen herhangi bir faiz şartı yazılmamış sayılır.

Bu  anapara kapital faiz. Çek ödenmediği zaman vade gelince temerrüt faizi işler.

Poliçe ve bonoda: Ancak görüldüğünde ve görüldüğünden belirli süre sonra ödenecek poliçe ya da bonoya faiz şartı konulabilir ve faiz oranının da yazılmış olması gerekir.

c) Çeki ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanı ve çekte ödeme yeri

Ödeyecek olan bankadır. Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap ancak banka olabilir. BANKA DIŞI BAŞKA BİRİNİN ÜZERİNE ÇEK DÜZENLENMİŞSE BU HAVALE OLUR.

Bankanın tanımı

MADDE 815– (1) Bu Kısımda geçen “banka”dan  amaç, Bankacılık Kanununa tabi olan kuruluşlardır. Ancak, ödeme yeri Türkiye dışında olan çekler hakkında “banka” teriminden hangi kuruluşların anlaşılacağı ödeme yeri hukukuna göre belirlenir.

Ödeme yerinin gösterilmesi zorunlu değil. Ödeme yeri gösterilmemişse bunun tespiti kolaydır çünkü T.T.K. m. 781’de tamamlayıcı unsurlar var.

Unsurların bulunmaması

MADDE 781– (1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci ve üçüncü fıkralarda yazılı hâller dışında çek sayılmaz.

(2) Çekte açıklık yoksa, muhatabın ticaret unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Muhatabın ticaret unvanı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde, çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da yoksa, çek muhatabın merkezinin bulunduğu yerde ödenir.

(3) Düzenlenme yeri gösterilmemiş olan çek, düzenleyenin adı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır.

Yani ödeme yeri mutlaka tamamlanıyor. Ödeme yeri özel olarak düzenlenmiş olabilir. Düzenlenmemişse muhatabın ticaret unvanının yanında gösterilen yer ödeme yeri olur. Birden fazla yer gösterildiği takdirde çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açıklık yoksa muhatabın merkezinin bulunduğu yerde ödenir.

Adresli ve yerleşim yerli çekin düzenlenmesi de mümkündür. Düzenleyen, çek hesabına sahip olduğu muhatap bankanın ödeme yerinde şubesi olmadığı takdirde başka banka şubesi ödeme yeri olarak gösterilebilir. Özellikle uluslararası ticarette kişiye çeki veren bankanın yurtdışı şubesi olmayabilir o zaman bir başka bankadan karşılığını almak mümkün olabilecektir. Bu bankaları temsil eden bütün bankaların yurt dışında olması mümkün değil ancak bankaları temsil eden birkaç banka bulunuyor.

e) Çekte düzenlenme tarihi ve yeri

Düzenleme yeri gösterilmemişse düzenleyenin ad ve soyadının yanında bulunan yer düzenleme yeri sayılır. Düzenleyenin adı yanında da yer gösterilmemişse eksiklik olduğu için çek sayılmaz havale sayılır.

“Takip dayanağı çekte, keşide yerinin “ANT” olarak düzenlenmiş olması, Antalya ilinin yanı sıra Antakya ilini de çağrıştırabileceğinden ve keşidecinin adı ve soyadı yanında keşide yeri de gösterilmemiş olduğundan takibe konu belge çek vasfında değildir. Bu itibarla kambiyo takibine konu edilemez. Mahkemece, İİK’nin 170/a maddesi gereğince takibin iptaline karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile itirazın reddine dair hüküm tesisi isabetsizdir.” (12. Hukuk Dairesi 2009/7310 E., 2009/15661 K.)

Havale olduğundan kambiyo senetlerine özgü takip yoluyla takip edilebilmesi mümkün değildir.

Düzenleme tarihi de ibraz süresinin tespiti için geçerlidir. Örneğin çek düzenlendi ve üstüne 08.03.2023 yazıldı bu tarihten itibaren 10 gün hesaplanır. Düzenleme tarihinin ertesi günü ibraz süresi başlar. İleri tarihli çekin düzenlenmesi halinde çekin üzerinde yazan tarih esas alınır.

f) Çekte düzenleyenin imzası

El ile atılmalıdır imza. Mekanik herhangi bir araçla atılamaz imza. Parmak izi, mühür veya alet kullanılamaz. Güvenli elektronik imza da yok. Düzenleyen bakımından özel bir ehliyet aranmıyor. Medeni hakları kullanma ehliyetinin olması yeterli. Çek bizzat düzenleyen üzerine de çekilebilir. Banka lehtar gösterilerek de çekilebiliyor. Üçüncü kişi hesabına çekin düzenlenmesi de mümkündür. Kendi adına başkasının hesabına çek düzenlenebilir bu komisyoncudur. Kendi adına başkasının hesabına iş yapmak komisyonculuktur.

g) Banka tarafından verilen seri numarası,

h) Çekte karekod

T.T.K- m.780/2

Çek alacaklıları, ellerinde bulunan çek ile çek hesabı sahibine ve bu çeki düzenleyenlere ilişkin verilere karekod aracılığıyla erişim sağlayabilir. Karekod ile;

a)Çek hesabı sahibinin adı, soyadı veya ticaret unvanı,

b)Çek hesabı sahibinin tacir olması hâlinde, ticaret siciline tescil edilen yetkililerinin adı, soyadı veya ticaret unvanı,

c)Çek hesabı sahibinin, çek hesabı bulunan toplam banka sayısı,

d)Çek hesabı sahibine ait bankalara ibraz edilmemiş çek adedi ve tutarı,

e) Düzenlenerek bankalara teslim edilen çeklerin adedi ve tutarı,

f) Son beş yıl içerisinde ibrazında ödenen çeklerin adedi ve tutarı,

g) İbraz edilen ilk çekin ibraz tarihi,

h) İbraz edilen son çekin ibraz tarihi,

ı) İbrazında ödenen son çekin ibraz tarihi,

i) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören ve halen ödenmemiş çeklerin adedi ve tutarları,

j) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören ve sonradan ödenen çeklerin adedi ve tutarı,

k) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören son çekin ibraz tarihi,

l)Çek hesabı sahibi hakkında çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığı, varsa yasaklama kararının tarihi,

m) Her bir çek yaprağı ile ilgili olarak tedbir kaydı olup olmadığı,

n) Çek hesabı sahibi tacirse, iflasına karar verilip verilmediği, iflasına karar verilmişse kararın tarihi, çek hesabı sahibi ya da cirantanın rızası aranmaksızın üçüncü kişilerin erişimine sunulur.

(3) İkinci fıkrada belirtilen verilere ulaşılmasını sağlayacak karekod okutma ve bilgi paylaşım sistemi 5411 sayılı Kanunun ek 1 inci madde hükmü uyarınca kurulan Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi tarafından oluşturulur. Risk Merkezi sistemdeki verileri, 5411 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin on birinci fıkrası uyarınca bilgi alışverişini gerçekleştirdiği şirket ile paylaşmaya yetkilidir. Bu yetki kullanıldığı takdirde sistem bilgilerin paylaşıldığı şirket nezdinde kurulabilir.

Karekod ile ilgili bütün işlemler Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi tarafından oluşturuluyor. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezine bankalar üyedir. Örneğin x kişisi çekin bedelini ödeyemedi. Bu sisteme giriliyor. Risk merkezi bu bilgiyi diğer bankalara ulaştırıyor.

(4) Çekte yer alacak MERSİS numarası ile karekodun tanım ve içerikleri ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığının müştereken çıkaracağı tebliğle belirlenir.

Kanunda Belirtilen Unsurları Taşımayan Çek

I – Unsurların bulunmaması

T.T.K- MADDE 781- (1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarda yazılı hâller dışında çek sayılmaz.

T.T.K. m.780’deki unsurlardan biri yoksa ve T.T.K. m. 781’de düzenlenen unsurlar ile tamamlanamıyorsa şartları taşıması koşuluyla Yargıtay buna havale demektedir.

(2) Çekte açıklık yoksa, muhatabın ticaret unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Muhatabın ticaret unvanı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da yoksa çek, muhatabın merkezinin bulunduğu yerde ödenir.

(3) Düzenlenme yeri gösterilmemiş olan çek, düzenleyenin adı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır.

(4) Yabancı banka tarafından bastırılan çeklerde, 780 inci maddenin birinci fıkrasının (g) bendinde belirtilen banka tarafından verilen seri numarası ve/veya (h) bendinde belirtilen karekodun bulunmaması senedin çek olarak geçerliliğini etkilemez.

Çek Kanunu’nda düzenlenen unsurlar olmasa da çekin geçerliliği vardır ama T.T.K.’de düzenlenen unsurlar mutlaka çekte bulunmak zorunda. Çek Kanunu’nda düzenlenen unsurlar geçerliliği etkilemiyor.

Münferit unsurlar

I – Muhatap

Çekte muhatap olma ehliyeti

MADDE 782– (1) Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap ancak bir banka olabilir.

(2) Diğer bir kişi üzerine düzenlenen çek yalnız havale hükmündedir.

Çok açık bir şekilde ifade edilmemekle birlikte iki unsurun daha varlığını aranır. Bunlardan bir tanesi çek anlaşması. Düzenleyen ile muhatap (banka) arasında çek anlaşması yapılması aranmaktadır. Banka, çek defteri verdiyse bir karine olur ve anlaşma olduğu kabul edilir. İkinci olarak ise çekin bir karşılığının bulunması gerekir. Bu unsurlar olmasa da çekin geçerliliği vardır.

II-Çekte Karşılık

T.T.K. MADDE 783- (1) Bir çekin düzenlenmesi için, muhatabın elinde düzenleyenin emrine tahsis edilmiş bir karşılık bulunması ve düzenleyenin bu karşılık üzerinde çek düzenlemek suretiyle tasarruf hakkını haiz olacağına dair muhatapla düzenleyen arasında açık veya zımni bir anlaşma bulunması şarttır. Ancak, bu hükümlere uyulmaması hâlinde senedin çek olarak geçerliliği etkilenmez.

(2) Düzenleyen, muhatap nezdinde çekin ancak bir kısım karşılığını hazır bulundurduğu takdirde, muhatap, bu tutarı ödemekle yükümlüdür.

Kısmi ödeme geçerli. Çekin bedeli kadar para hesapta bulunmuyor ancak bedelin bir kısmı varsa banka hesapta ne kadar varsa o miktarı hamile vermek zorundadır.

(3) Muhatap nezdinde karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan bir çeki düzenleyen kişi, çekin karşılıksız kalan bedelinin yüzde onunu ödemekle yükümlü olduktan başka, hamilin bu yüzden uğradığı zararı da tazmin eder.

Karşılıksız kalan kısım ile karşılıksız kalan kısmın yüzde onunun ödemekle yükümlü.

5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Çek İle İlgili Düzenlenmiş Hükümler

Amaç ve kapsam

MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı, çekdefterlerinin içeriklerine, çekdüzenlenmesine, kullanımına, çekhamillerinin korunmalarına ve kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması önlemlerine katkıda bulunmaya ilişkin esaslar ile çekin karşılıksız çıkması ve belirlenen diğer yükümlülüklere aykırılık hâllerinde ilgililer hakkında uygulanacak yaptırımları belirlemektir.

(2) Bu Kanunda hüküm bulunmayan hâllerde genel hükümler uygulanır.

Bankanın araştırma yükümlülüğü, çekhesapları ve çekdefterleri

MADDE 2 – (1) Bankalar, çekhesabı açılması ile ilgili olarak bu Kanunla kendilerine verilen görev ve yükümlülükleri yerine getirirken, çekhesabı açtırmak isteyenin yasaklı olup olmadığını bu Kanun hükümlerine göre araştırırlar; ayrıca ilgili kişinin ekonomik ve sosyal durumunun belirlenmesinde gerekli basiret ve özeni gösterirler.

(2) Bankalar, çekhesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin Risk Merkezi ile adli sicil kayıtlarını ve açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve sanatkâr olanların ise esnaf ve sanatkâr sicili kayıtlarını almak ve çekhesabının kapatılması hâlinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren on yıl süreyle saklamakla yükümlüdür. Yerleşim yeri yurt dışında bulunan kişiler, bankaya kendileri ile ilgili olarak Türkiye’de bir adres bildirmek zorundadır. Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması hâlinde, çeki düzenleyenin bankaca bilinen adresleri, talebi hâlinde hamile verilir.

(3) ♦Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamaz. Çekhesabı açılmasını veya mevcut çekhesabından çekdefteri verilmesini isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkâr olup olmadığı ve kendisi hakkında çekdüzenleme ve çekhesabı açma yasağı bulunmadığı hususunda bankaya yazılı beyanda bulunur. Tüzel kişiler adına verilecek beyannamede ayrıca, tüzel kişinin yönetim organında görev yapan, temsilcisi olan veya imza yetkilisi olan kişilerin çekdüzenleme ve çekhesabı açma yasağı bulunmadığı belirtilir. Muhatap banka; gerçek veya tüzel kişi adına açılması talep olunan çekhesaplarında bunların, sermaye şirketlerinde ayrıca yönetim organında görev yapanlar ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkililerinin çekhesabı açma yasağının bulunmadığı hususunu kontrol ederek, yasağın bulunmadığına ilişkin sorgulama sonucunu muhafaza eder. Bankalar çekhesabı açtıkları kişiler ile çekhesabı sahibi tüzel kişi ise hesap açılış tarihi itibarıyla tüzel kişi tarafından bildirilen işlem yetkililerini 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 780 inci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen sisteme kaydeder.

(4) Hakkında çek düzenleme ve çekhesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek kişinin, yönetim organında görev yaptığı veya ticaret siciline tescil edilen yetkilisi olduğu tüzel kişiye çekdefteri verilmez.

Bir şirketin yönetim organlarında görevli bir kişinin çek hesabı açma yasağı var ise o şirket çek hesabı açamaz.

(5) ♦Çek defterleri bankalarca bastırılır.

(6) ♦Çek defterlerinin baskı şeklini belirleyen esaslar, Maliye Bakanlığı, Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliğinin görüşü alınarak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca Resmî Gazete’de yayımlanacak tebliğle düzenlenir. Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılır. Hamiline düzenlenecek çekler için sadece bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çekhesapları açılır. Hamiline düzenlenecek çeklerde, hamiline çekdefteri yapraklarının kullanılması gerekir. Çekin yapraklarının üzerinde “hamiline” ibaresi matbu olarak yer alır.

Maddede üç çeşit çekin ön plana çıkmış olduğu görülmektedir. Bunların birincisi tacir olanlarla ilgili çektir (Ticari faaliyetle ilgili çektir), ikincisi tacir olmayan kişilere verilecek çektir, üçüncüsü hamiline düzenlenecek çektir. Hangi tür olduğu üzerlerinde yazıyor.

(7) ♦Çek defterinin her bir yaprağına;

a) ♦Çek hesabının numarası,

b) ♦Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı,

c) ♦Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı,

ç) ♦Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası,

d) ♦Çekin basıldığı tarih,

e) ♦Çek hesabı sahibi gerçek kişi ise Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası; tüzel kişilerde ise varsa Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarası,

f) ♦Çek hesabı sahibi ile düzenleyenin farklı kişiler olması hâlinde, ayrıca düzenleyenin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, yazılır.

Çek hesabı sahibi ile çekin sahibi kural olarak aynı kişi olmalı ya da onun temsilcisi olmalı. Farklı bir kişi olması kabul edilemez. Komisyon çeki varsa yani kendi adına başkası hesabına düzenliyorsa kişi çeki, bu mümkündür. Bu halde farklı kişi olabilir ama çeki alan kişinin bunu bilmesi gerekir.

Çek hesabı sahibi ile çeki düzenleyen kişi farklı ise ancak komisyon çeki olabilir veya tüzel kişiyi temsilen olabilir. Yani bir başkası sizin adınıza çeki düzenleyemez. Gerçek kişilerin temsilen düzenlenmesi mümkün değil.

(8) Tüzel kişi adına çekdüzenleyen kişinin adı ve soyadı, düzenlenen çeküzerine açıkça yazılır.

Tüzel kişiler de temsilci düzenleyecektir.

(9) Türk Ticaret Kanunundaki unsurları taşıması kaydıyla, düzenlenen çekin bu maddede yer alan koşullara aykırı olması çekin geçerliliğini etkilemez.

(10)♦Çek hesabı, ancak sahibinin veya yasal temsilcisinin yazılı talebi ya da mevduat veya katılım fonu zamanaşımı süresinin dolması üzerine kapatılabilir.

Çek hesabı kapatıldıktan sonra, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibraz edilen çekler karşılıksızdır işlemine tabi tutulur.

Çek hesabı kapatıldıktan sonra artık öyle bir hesap ve düzenleyene ait öyle bir para söz konusu olmadığı için bunlar karşılıksızdır işlemine tabi tutulacaktır.

(11) Esnaf ve sanatkâr odalarına kayıtlı olanlardan, tacir kişilere özgü çekhesabı açtıranlar hakkında bu Kanunun tacirlere ilişkin hükümleri uygulanır.

Tacir çekini esnaf ve sanatkarlar da kullanabilir.